Frans Caignie – 2017
De Schervenzolder te Hombeek* bezit een collectie van 426 scherven van Antwerpse majolicategels afkomstig van baggerwerken in de Dijle te Mechelen. De scherven werden aangetroffen in de baggerspecie die opgespoten was in het bos achter het bedrijf Intercom te Mechelen, tussen de Oude Brug en de Kraanbrug en de Linkeroever tot aan Battel. De vondst dateert initieel van ca. 1960 maar ook in de periode 1971-72 werden daar nog scherven aangetroffen.
Alle scherven konden in 2006 gefotografeerd worden. Met toestemming van Frans Van den Heuvel, eigenaar van deze uitzonderlijke collectie, kunnen ze op deze website gepubliceerd worden.
Opvallend bij het merendeel van de scherven is dat het hoeken van tegels betreft en er praktisch geen getuigen zijn van de centrale voorstellingen.
Heel wat fragmenten vertonen een hoekornament dat typisch is voor de 16de-eeuwse Antwerpse majolicategel met een vrijstaande of ingesloten palmet in spaartechniek (uitgespaard uit het blauw).
Opmerkelijk zijn decors die doen denken aan motieven die worden aangetroffen op de majolicategels van The Vyne.**
Blijkbaar hebben meerdere fragmenten tot tegels behoord die deel uitmaakten van een groter geheel: een tegeltableau.
De tegelfragmenten zijn erg gehavend. Drie verklaringen zijn hiervoor te bedenken: vooreerst uiteraard de breuk en beschadiging opgelopen bij de afbraak van de tegels op hun locatie, vervolgens het jarenlang rollen over de rivierbedding als speelbal van de waterbeweging en vooral het kletteren van de fragmenten in de baggertrommels en -slangen bij het opzuigen van de baggerspecie. Vermoedelijk heeft deze laatste operatie geleid tot de opvallende ronding van de fragmentranden.
Mechelen ligt amper 25 km verwijderd van Antwerpen. Margaretha van Oostenrijk, die van 1507 tot 1530 landvoogdes van de Habsburgse Nederlanden was, vestigde zich in het Hof van Savoye*** te Mechelen waar kunst en wetenschap opbloeiden in de beginnende renaissance. Bij archeologische opgravingen te Mechelen werd heel wat Antwerpse majolica aangetroffen, voornamelijk schotelgoed en papkommen****, echter weinig tegels. De herkomst van de tegelfragmenten uit de Dijle zal moeilijk te achterhalen zijn.
Tijdsgebrek is de reden waarom deze uitzonderlijke verzameling tot nog toe niet grondig bestudeerd en gepubliceerd werd.
De bedoeling van deze publicatie is dan ook geïnteresseerden van de Antwerpse majolica, in het bijzonder de tegels, toch inzage te geven in deze collectie.
* De Vrienden van de Schervenzolder van Hombeek v.z.w., Diepestraat 17, B-2811 Hombeek.
** zie: Blanchett Chris, The floor tiles at The Vyne, Tiles & Architectural Ceramics Society, 2000.
*** https://toerisme.mechelen.be/nl/paleis-van-margareta-van-oostenrijk (geraadpleegd op 21 april 2017)
**** zie “Maagdenhuis – Majolicapapkommen” in menu “overige musea”.